Algoritme lost probleem dunne lijnen op: minder bussen, meer passagiers

Bussen die hun vaste route rijden, langs veelal lege haltes. Doodzonde en inefficiënt. Dat kan anders, dachten ontwikkelaars van MIT en TU Delft. Zij schreven een algoritme die een aardverschuiving teweeg kan brengen in de OV-sector. De software berekent elke vijftien seconden de ideale route voor de passagiers in de bus en de wachtende reizigers. Het resultaat: de bus rijdt de meest efficiënte route, slaat lege haltes over en de wachttijden nemen af. De eerste pilot in Nederland met het systeem is van start en de resultaten zijn veelbelovend.

De Haagse Hopper Benoordenhout, zo heet de pilot. “Wij moesten op een gegeven moment een nieuwe buslijn in het leven roepen met dezelfde hoeveelheid kilometers”, begint Marijke Poppelier van HTM te vertellen. “We hebben toen een aantal haltes in Benoordenhout moeten opheffen.” De gemeente ontving hierdoor ontevreden signalen vanuit de bewoners. “De signalen vanuit de wijk waren heel sterk”, zegt Jurriaan Esser, woordvoerder van wethouder Mobiliteit Anne Mulder. “De bewoners gaven aan dat ze het OV-aanbod miste.”

Iedereen zat met de handen in het haar. De wijk wilde een bus, maar kon niet genoeg passagiers afleveren zodat het rendabel werd. Vervoerder HTM schrapte haltes om kosten te besparen. De partijen gingen op zoek naar een manier om alsnog een openbaar vervoer optie te bieden aan de bewoners van Benoordenhout. En met succes.

Goedkopere route

De partijen gingen in zee met The Routing Company, een platform mede opgericht door onderzoekers aan MIT en TU Delft. Zij onderzochten openbaar vervoer en wilden het OV efficiënter maken door hun wiskundige kennis te gebruiken. “Ons bedrijf is pas drie jaar oud”, vertelt Menno van der Zee, medeoprichter bij The Routing Company (TRC). “De problematiek zit ‘m in vaste dienstregelingen. Als we de routes continu kunnen aanpassen zodat ze aansluiten op de plek waar de passagiers wachten en naar toe moeten, dan levert dat in potentie een veel efficiëntere en goedkopere route op.”

Van der Zee wilde software ontwikkelen die alle aanvragen van passagiers combineert. “Elke 15 seconden her-evalueert het systeem alle routes van de voertuigen in de vloot. Daarnaast boeken passagiers continu ritten, en willen binnen een paar seconden weten hoe laat ze opgepikt worden. De software heeft daarom slechts een aantal seconden om de ideale routes te vinden. Traditionele software was hiervoor niet beschikbaar, of moest sterke concessies doen in het aantal mogelijke routes dat wordt geëvalueerd in deze zeer korte tijd.”

De onderzoekers van MIT en TU Delft slaagden in de opgave. “Wij hebben een nieuwe technologie ontwikkeld die veel sneller is dan de bestaande technologie. Op dat moment hebben wij The Routing Company opgericht en zijn wij een heel systeem om die software heen gaan bouwen. Wij hebben nu een app waarin passagiers kunnen boeken en een app waarin chauffeurs de route kunnen zien. Ook kunnen chauffeurs aangeven of ze passagiers oppikken of afzetten. Met dit hele pakket werken wij samen met gemeenten en vervoerders. Dat levert een mooi innovatief on-demand vervoerssysteem op.”

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

Deur tot deur

Vanaf 1 januari 2023 rijdt in Nederland de Haagse Hopper Benoordenhout rond volgens dit nieuwe systeem. Een 8-persoonsbusje met een aangewezen buschauffeur staat in de wijk te wachten tot passagiers een ritje reserveren in de Pingo-app. “Dat vinden wij natuurlijk hartstikke mooi om te doen”, zegt Poppelier enthousiast. Ook de reizigers zijn enthousiast, merkt de vervoerder. “Mensen zijn hartstikke nieuwsgierig. De bus rijdt namelijk niet meer volgens een vaste route, maar kan wel stoppen op twaalf aangewezen haltes.”

De gemiddelde wachttijd van boeken tot instappen is zes minuten. Dat is natuurlijk redelijk snel.

Poppelier ziet dat de wachttijd helemaal niet lang is. “Het is nu tekort dag om te zeggen dat het een succes is, maar we zien een stijgende lijn. Mensen willen het natuurlijk uitproberen en dat bevalt vaak goed omdat de wachttijd na reservering gemiddeld maar zes minuten is. Dat is van het boeken in de Pingo-app tot het instappen. Dat is natuurlijk redelijk snel.”

“De software stelt passagiers in staat om één minuut voor vertrek een bus te reserveren”, vult Van der Zee aan. “In Den Haag werken we met twaalf bushaltes, maar het systeem kan ook passagiers van deur tot deur vervoeren.” De route die de bus aflegt is korter en efficiënter. “Veel inefficiënte en dure busroutes kunnen vervangen worden door dit flexibele systeem. Eigenlijk kan je met minder voertuigen en minder budget, meer passagiers vervoeren.”

Meer passagiers

Zelfs als het aantal reserveringen voor de bus toeneemt, zal het systeem succesvol blijven draaien. “Elke vijftien seconden wordt de volledige route van de bus opnieuw bekeken op basis van welke passagiers in de voertuigen zitten en welke passagiers een ritje geboekt hebben. De software stelt elke keer de ideale route samen.”

Eigenlijk kan je met minder voertuigen en minder budget, meer passagiers vervoeren.

“Een goede route krijgt passagiers allemaal zo snel mogelijk op de bestemming, maar zorgt er ook voor dat het allemaal acceptabele ritten zijn. In onze optimalisatie zit een groot aantal parameters. We proberen bijvoorbeeld iedereen binnen een maximale wachttijd op te pikken. Daarnaast proberen we iedereen in het voertuig binnen een bepaalde maximale tijd op de eindbestemming te krijgen. Een passagier die zes in plaats van drie minuten wacht, zal dat accepteren. Maar iemand in de bus die een uur langer moet blijven zitten, wordt ontevreden.”

Van der Zee plaatst wel een kleine kanttekening. “Het systeem kan natuurlijk geen wonderen verrichten. We kunnen niet meer capaciteit bieden dan wat theoretisch mogelijk is. Als teveel mensen tegelijk boeken en de bus kan geen goede route meer rijden, dan vragen wij gebruikers die willen boeken om het op een later moment weer te proberen.”

Nieuwsgierige chauffeurs

Om het systeem optimaal te laten werken, staat de bus dicht bij een van de haltes in Den Haag strategisch opgesteld. “Er zijn dagen dat de buschauffeur niks te doen heeft”, zegt Poppelier. “De bus gaat echt alleen rijden op aanvraag.” Ook heeft de chauffeur een afwisselende route. “De bus rijdt niet meer langs alle haltepalen om te kijken of daar mensen staan. Wat wel opvalt in de pilot is dat veel mensen vanuit de wijk graag naar het centrum van Den Haag willen. De bus vervoert mensen vaak niet binnen de wijk.”

Het is echt een concept wat in Nederland verder niet bestaat.

Van der Zee benadrukt dat het belangrijk is dat chauffeurs nieuwsgierig zijn en graag willen leren. “Zij moeten omgaan met het navigatiesysteem die de route soms zal aanpassen. Daarnaast moeten zij aangeven of passagiers in- en uitstappen of niet komen opdagen.”

De reiziger betaalt per rit 1,50 euro met de bankkaart, ongeacht hoelang die in de bus zit. De bus wordt goed ontvangen in Den Haag. De eerste resultaten van de pilot smaken naar meer. “Het is echt een concept wat in Nederland verder niet bestaat.”

Uitrol pilot

HTM onderzoekt een verdere uitrol van de pilot. Van der Zee ziet dat graag gebeuren. In de Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk en Andorra is het systeem al succesvol uitgerold. “Het is natuurlijk leuk dat het in Nederland nu ook begint, gezien de Nederlandse roots van het bedrijf.”

“Het is onze missie in het bedrijf om ervoor te zorgen dat mensen niet een eigen auto nodig hebben om overal naartoe te gaan. Daar zien wij hele positieve resultaten mee. We zien dat mensen het echt omarmen. Ik hoop ook dat we het in Den Haag zo gaan ontwikkelen. Het is nu nog een kleine pilot met één voertuig. De software kan veel grotere vloten aan. Daardoor kunnen we zien dat het een hele interessante aanvulling is op het bestaande OV-systeem.”

Lees ook:

• Flexibel OV HalteTaxi: ‘Een succes, maar soms nog even wennen’
• OV Innovatieprijs: Flexibel OV boeken in 9292-app met HaltetaxiRRReis
• Bestuursakkoord Vervoerregio Amsterdam: het vervoer moet veel flexibeler