SWOV onderzoekt welk afleidingsalarm in zelfrijdende auto niet afleidt

Een boek lezen of Netflixen tijdens het autorijden leek tien jaar geleden nog onbestaanbaar. Maar technologische ontwikkelingen volgen elkaar in rap tempo op en auto’s die zelfstandig sturen, op tijd remmen en genoeg afstand houden zijn al lang geen science fiction meer. Alleen: hoe haal je iemand die afgeleid is weer bij de les?

Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) onderzocht waarschuwingssystemen die in de gaten houden of een bestuurder door het niets doen afgeleid dreigt te raken en hoe en die bestuurder het beste weer bij de les kan worden gehaald. SWOV deed dit met een virtual reality-rijsimulator.

Het onderzoek maakt deel uit van het bredere EU-project Mediator, waarin de balans onderzocht wordt tussen het zelfrijdende voertuig en de mens. Oftewel: wie heeft wanneer de controle? En, hoe meet je welke van de twee het meest geschikt is om te rijden?

De Europese Commissie vindt het van belang dat onderzocht wordt hoe de auto kan ‘merken’ dat de bestuurder afgeleid is. “Veel innovatie komt uit de autoindustrie zelf, maar er zijn momenten waarop het beter is dat er van bovenaf, dus op Europees niveau, een impuls komt”, vertelt Rins de Zwart, gedragswetenschapper en onderzoeker bij SWOV.

Mismatch

In het SWOV-onderzoek gaat het erom: hoe haal je iemand die afgeleid is weer bij de les? “Wij wilden onderzoeken hoe je de mate van afleiding detecteert en wat voor waarschuwing je dan het beste kunt geven”, vertelt De Zwart. Want de waarschuwingssystemen zelf kunnen ook weer een negatieve invloed op de automobilist hebben. “Je kunt kiezen voor een hele luide toeter, alsiemand afgeleid is, maar de kans dat iemand dan schrikt en iets raars doet is vrij groot. Maareen te zachte waarschuwing is weer makkelijk te negeren. Dus de vraag is hoe je een juiste balans vindt.”

“Het loopt een beetje mis bij auto’s die (semi) zelf rijden”, vervolgt hij. “Je zegt eigenlijk tegen de bestuurder: ‘Je hoeft niet zelf te rijden, maar je moet wel altijd opletten’. Daar ontstaat een mismatch. Stel je voor dat je als bijrijder constant op moet letten, dat is behoorlijk saai. Als je alleen maar hoeft te monitoren, is de verleiding om even iets anders te gaan doen heel groot.”

De resultaten van dit onderzoek zijn interessant voor autofabrikanten, denkt De Zwart. “Als blijkt dat het ene waarschuwingssysteem beter werkt dan het andere, dan kan dat meegenomen in de productie van nieuwe zelfrijdende auto’s.”

Virtuele snelweg

Het onderzoek werd uitgevoerd met een door SWOV zelf gebouwde Virtual Reality rijsimulator. In de realistische virtuele omgeving zaten deelnemers aan het onderzoek op de bestuurdersstoel van een voertuig dat zichzelf kon besturen. Het voertuig reed twaalf minuten per experimentele conditie op een semi-stedelijke snelweg met weinig verkeer.

Tijdens het rijden kregen zij op de deur van de bijrijdersstoel en in het dashboard een puzzeltje te zien: de ‘neventaak’ waar een geldelijke bonus tegenover stond. “Belangrijk aan de neventaak is dat de deelnemers aan het onderzoek het ook graag willen uitvoeren”, legt De Zwart uit. “Als je aan het appen bent, dan heb je de motivatie het berichtje af te maken. Maar dat is lastig in een experimentele setting. Vandaar de geldelijke bonus.”

Real-time eyetracking

Deelnemers aan het onderzoek ervoeren drie drijfveren, elk in de basisconditie zonder afleidingsalarm of in een van de twee alarmcondities: een meertraps (escalerend) systeem en een enkelvoudig alarmsysteem dat meteen het meest urgente alarm afgaf bij de eerste detectie van afleiding. Elke deelnemer ervoer de verschillende soorten alarm in een willekeurige volgorde.

Wie te fanatiek met de neventaak bezig was en te lang niet naar de weg keek, hoorde een alarm. Met behulp van real-time eye-trackinggegevens werd het kijkgedrag ingevoerd in een algoritme voor afleidingsdetectie dat een alarm activeerde wanneer onveilige niveaus van afleiding werden gedetecteerd.

Resultaten

“Als deelnemers geen afleidingsalarm te horen kregen, zie je dat mensen veel meer en veel langer naar de puzzel kijken. Dat wordt minder met de condities met alarmen”, vat De Zwart de resultaten samen. Verder blijkt uit het onderzoek dat veel deelnemers het verschil in het type alarmsysteem vaak niet eens opmerken.

Wat opviel is dat deelnemers na het horen van het urgente alarm meteen minder afgeleid worden, zelfs in de ritten erna waarin het alarm minder urgent was of zelfs helemaal niet meer gegeven werd. Veel huidige systemen gebruiken een escalerend alarm voor afleiding, wat misschien wel minder effectief is dan juist eerst een luid alarm te geven en daarna minder luide alarmen of zelfs alleen een icoontje.

Lees ook:

• ‘Innovatie is nodig om verkeersveiligheid te verbeteren’
• Lokale overheden denken mee over regelgeving autonome voertuigen
• Innovatieve zelfrijdende fiets binnenkort op het fietspad
• Zelfrijdende auto binnen EU stap dichterbij