RET-directeur: we moeten de crisis niet groter maken dan nodig is

Het vizier bij de Rotterdamse stadsvervoerder RET blijft gericht op de toekomst. Ook 2021 wordt een jaar vol onzekerheden, maar directeur Maurice Unck kijkt graag verder. “Er zijn beelden van een platgebombardeerde stad waar trams doorheen rijden. Toen reden we ook, en dat hebben we ook overleefd. We moeten het niet groter maken dan dat het is. De coronacrisis is ernstig en het kan mensen hard raken, maar de boel ligt niet in puin. We moeten vooral financieel onze wonden likken.”

Het contrast met het recordjaar 2019 kon niet groter zijn, stond recent in het jaarverslag van RET. De vervoerder was desondanks redelijk voorbereid toen de klap in maart kwam, aldus Unck. Een crisisteam hield zich al sinds februari bezig met de mogelijke impact van het coronavirus, op bijvoorbeeld de levering van onderdelen uit China. Ook het tien jaar oude draaiboek dat was opgesteld voor de Mexicaanse griep werd afgestoft.

Waar staan jullie nu?

“De reizigersaantallen waren weer goed aan het opkruipen. Twee weken geleden zaten we richting de 60 procent vergeleken met vorig jaar. Dat was nog echt niet waar we willen zijn, maar een stuk beter dan in april en mei. Na de tweede tik zitten we nu weer onder de 50 procent. Maar het is logisch dat mensen weer worden opgeroepen zich minder te verplaatsen om het virus in te dammen. Wij gaan ook nauwelijks meer naar kantoor.”

Snijden in de nieuwe dienstregeling is onvermijdelijk. Hoe gaat RET bezuinigen?”

“We nemen allerlei maatregelen die zo min mogelijk impact hebben op de reizigersdienst, maar daarmee redden we het niet. Het verlies dat we ondanks de beschikbaarheidsvergoeding lijden, ligt dit jaar tussen de 10 en 18 miljoen euro. Dat kunnen we ons in 2021 niet meer veroorloven. Het lijkt te gaan lukken om met schrapen bijna de helft van wat we nodig denken te hebben intern op te lossen. We hadden al een hoop besparingsprogramma’s lopen, dus dat was niet makkelijk. Het gaat nu om incidentele besparingen, zoals investeringen uitstellen en minder in innovatie stoppen.”

Er vallen dus geen ontslagen?

“In deze regio vindt nog zoveel woningbouw plaats. Na de crisis is het weer alle hens aan dek om iedereen te vervoeren. Als we voertuigen en personeel aan de kant zetten, snijden we onszelf enorm in de vingers. We moeten volgend jaar wel besparen in de dienstregeling. Maar zolang de crisis zich zoals nu ontwikkelt, is het schrappen van lijnen niet nodig. Wel bekijken we de mogelijkheid om over de hele linie frequenties te verlagen, met name in de spits.”

Na de crisis is het weer alle hens aan dek om iedereen te vervoeren

Het reisgedrag van voor corona komt vermoedelijk niet meer terug. Wat als mensen vaker thuis blijven werken?

“We hebben uitgezocht dat 15 procent van onze reizigers de mogelijkheid heeft om echt veel thuis te werken. Daarvan gaat niet iedereen terugkeren. Maar ik vind het niet prettig om vijf dagen in de week thuis te werken. Waarschijnlijk komt 50 tot 75 procent van hun reisbewegingen dus wel terug, zij het meer verspreid over de dag. Daar staat een groeiprognose van vele procenten tegenover voor de komende vijf tot tien jaar die dat meer dan goed gaat maken.”

Onvoorspelbaar jaar

Het openbaar vervoer wacht volgens Unck ook in 2021 nog een guur jaar. Het coronavirus blijft vermoedelijk nog wel even rondwaren, met alle financiële gevolgen en onvoorspelbaarheid van dien. In dit opzicht baart het de directeur zorgen dat de beschikbaarheidsvergoeding vanuit het Rijk vooralsnog tot 1 juli 2021 loopt. Over eventuele verlenging wordt uiterlijk in het voorjaar een besluit genomen.

“Terwijl we plannen moeten maken voor een heel jaar. We moeten duidelijkheid krijgen over daarna, zeker omdat we niet in het hosanna-scenario zitten dat het steeds een beetje beter gaat. We willen en moeten weer op eigen benen staan, maar je moet er wel rekening mee houden dat je misschien weer zo’n klap als nu gaat krijgen. Hoe gaat dat dan? Ik hoop dat we daar ruim voor april meer duidelijkheid over krijgen.”

Intussen gaan veel investeringen door en wordt er zelfs extra geïnvesteerd in het OV. Dat klinkt tegenstrijdig?

“We hebben in Nederland een traditie dat we vijftien jaar of langer bezig zijn met het aanleggen van infrastructuur. Intussen zijn we wel heel veel huizen aan het bouwen. Je kunt het vergeten dat er voor al die nieuwe inwoners een plaatsje is in het bestaande systeem, dat al overbelast was voor corona. In Rotterdam wordt met 55.000 huizen pakweg Leeuwarden erbij gebouwd, verbrokkeld over de hele metropoolregio komt er een stad als Utrecht erbij. Daar moeten we nu al iets mee doen. Het klinkt tegenstrijdig, maar ik vind het fijn dat we nu even de pauzeknop indrukken voor groei en de plannen wel vol gas door kunnen gaan. Anders ben ik bang dat ze te laat werden uitgevoerd.”

(Tekst loopt door onder de foto)

Een van de plannen van RET is het autonoom rijden op het hart van het metronetwerk. Welke stappen zijn daar afgelopen jaar in gemaakt?

“We moeten voorbereid zijn op automatisch rijden, maar we kunnen nog één stap in de frequentie zetten met het huidige systeem. Dat moeten we eerst vol benutten. We hebben groen licht om dit verder uit te werken en staan heel dichtbij de stap om een forse investering in extra voertuigen te doen.”

Het project rond zelfrijdende metro’s loopt nog steeds op schema, al is dat er volgens Unck één met een lange adem. “We moeten eerst weten welke technologie we gaan gebruiken en hoe we die in ons bestaande netwerk gaan stoppen.” De eerste testen met automatisch rijden staan gepland tussen 2025 en 2030, al is het precieze jaar nog niet bekend. Momenteel worden drie trajecten onderzocht op geschiktheid voor deze testen: De Terp-Capelsebrug, Schiedam Centrum-Tussenwater en Alexander-Binnenhof.

Verduurzaming

Ook de elektrificering van de busvloot gaat intussen door, nadat RET in 2019 de eerste elektrische bussen de weg op stuurde. Nog dit jaar wordt een volgende stap gezet met investering in een nieuwe reeks zero emissie-bussen. “Dit soort investeringen moeten we niet stopzetten omdat het nu even spannend is”, zegt Unck. Dat geldt ook voor het doortrekken van de metro tot op het strand van Hoek van Holland en de ontwikkeling van een nieuwe inrichting om de capaciteit van metro’s te vergroten.

Wat staat ons nog meer te wachten?

“Volgend jaar wordt het keerspoor in Pijnacker opgeleverd, waardoor we op de E-lijn (tussen Rotterdam en Den Haag) de frequentie kunnen verhogen. Verder wordt gesproken over een derde oeververbinding, waarin het OV een hoofdrol gaat spelen. We zijn bezig met een HOV-busverbinding door de Maastunnel om de verbinding met Noord en Zuid te verbeteren. Onze wens is om die uiteindelijk op te schalen naar een metroverbinding, zodat er een nieuwe metrolus door Zuid ontstaat, van Kralingse Zoom via Feyenoord City en Zuidplein naar Rotterdam Centraal.”

Onze wens is om op te schalen naar een nieuwe metrolus door Rotterdam-Zuid

“En we bereiden ons voor op de nieuwe generatie trams, want de huidige zijn twintig jaar oud en moeten er over vijf tot tien jaar uit. Last but not least zijn we met NS en de regio in gesprek over de spoorlijn van Leiden via Den Haag, Schiedam en Rotterdam naar Dordrecht. Om daar één systeem van te maken en toe te gaan naar lightrail.”

Dienen de metrolijnen naar Hoek van Holland en Den Haag Centraal daarbij als voorbeeld?

“Ik wil geen landjepik spelen met NS, maar lightrail is gewoon een heel goed concept. De woningen die in de regio gepland staan worden vooral langs deze spoorlijn gebouwd. Daarvoor moet je naar hogere frequenties dan heavy rail aan kan. Als je dat kan aansluiten en dieper de haarvaten van de stad in kan krijgen, heeft dat heel veel potentie. Het is geen ramp dat we dat nu onderbenut laten, maar het is doodzonde als je dit niet doet terwijl er zoveel huizen worden bij komen.”

Lichtpuntjes

Het mag duidelijk zijn dat Unck graag verder kijkt dan naar alleen de coronacrisis, waarin overigens ook lichtpuntjes plaatsvonden. Dit jaar heeft RET bijvoorbeeld geruisloos 200 nieuwe bussen ingezet en is het hoofdpijndossier rondom de Hoekse Lijn definitief afgesloten. De directeur prijst verder de samenwerking met de politie, waardoor beter kan worden opgetreden tegen wangedrag in het OV.

En wat te denken van het doorvoeren van alle coronamaatregelen, zoals het bestickeren van 1.200 haltes, waaraan Unck ook zelf meehielp. Of het personeel dat ondanks de angst en onzekerheid in het voorjaar het OV draaiende hield. “Dat gebeurt allemaal achter de schermen, maar het gebeurt wel. Dan merk je dat we in zo’n grote stad met elkaar heel veel dingen voor elkaar kunnen krijgen.”

Lees ook:

• RET test nieuwe inrichting metro met leun- en hangplekken
• HTM en RET dunnen dienstregeling uit vanwege coronacrisis
• RET-directeur: overstap op Rotterdam Alexander comfortabeler en veiliger
• ‘2019 was recordjaar voor RET; scherp contrast met coronacrisis’