‘Corridor op hoofdrailnet openstellen voor concurrentie’

Om de plannen van het Europees Parlement uit te voeren, dient een corridor op het hoofdrailnet te worden opengesteld voor openbare aanbesteding. Dit is een nuttige stap om in de toekomst de concurrentie op het spoor uit te kunnen breiden. Dat zegt oud-directeur Jan Zaaijer van Veolia (voorheen de BBA). Het Europees Parlement wilde aanvankelijk het hoofdrailnet beperken tot maximaal 65 procent van het nationale spoor. Dit voorstel zou betekenen dat het Nederlands spoor zou worden opgeknipt. Dit voorstel heeft het niet niet gehaald en daarom moet er naar andere oplossingen worden gekeken. Op dit moment maakt het hoofdrailnet 80 procent uit van het Nederlandse spoor.

Lees hieronder zijn analyse.

ANALYSE – Het voorstel van de Europese Commissie om de markt van personenvervoer op het spoor open te stellen voor concurrentie is door het Europese Parlement ‘fel afgezwakt’. “We hebben ervoor gezorgd dat wilde liberaliseringen onmogelijk worden”, zei een van de rapporteurs van het Europese Parlement op dit onderwerp. Wat is er precies besloten en wat betekent dit voor Nederland?

Liberalisering

De eerste liberaliseringen van het personenvervoer op het spoor dateren van omstreeks 1990. Een kwart eeuw later is het vervoer in het Verenigd Koninkrijk en Zweden onderworpen aan concurrentie. In Duitsland en Nederland is dat het geval in een deel van de markt. Wel is overal in de Europese Unie het spoorgoederenvervoer geliberaliseerd. Van ‘wilde liberaliseringen’ is geen sprake. Je kunt eerder zeggen dat de invoering van concurrentie, naar het woord van Wim Kan, opschiet “als een slak op een teerton, die afremt in de bocht.”

De Europese Commissie had voorgesteld het personenvervoer op het spoor in elke lidstaat te verdelen in tenminste vier kavels en deze kavels voorwerp te maken van openbare aanbesteding. Dit voorstel heeft het niet gehaald. In plaats hiervan is er een tabel aangenomen die er als volgt uitziet:

Onderhandse gunning

Het grootste contract mag onderhands worden gegund aan de nationale vervoerder, mits die vervoerder een goed product levert en niet al te inefficiënt werkt. Daarnaast zijn er kleinere contracten. Er is een formeel minimum voorgeschreven, maar in de praktijk komen er aanmerkelijk meer, bijvoorbeeld als gevolg van geografische spreiding. Ook voor de kleinere contracten geldt dat zij onderhands kunnen worden gegund, maar waarschijnlijk komen hier wel mogelijkheden voor andere vervoerders.

De kleinere lidstaten hoeven hun markt minder in beweging te brengen dan de grotere. Er is een tamelijk grote discontinuïteit tussen de categorieën III en IV, omdat de plenaire vergadering is afgeweken van het advies van de commissie transport van het parlement. Die had voor de maximum omvang van een contract in categorie III 65 procent voorgesteld. Het Europese Parlement heeft een relaxt tijdschema voor ogen. De lidstaten hoeven pas na 2020 aan de eisen te voldoen.

Besluit

Het besluit van het Europese Parlement is een teleurstelling voor de vrienden van de open markt. De gevestigde krachten hebben deze keer aan het langste eind getrokken. Het besluit gaat nu naar de Europese Raad, de ministers van de lidstaten. We zullen zien wat daar gebeurt.

Nederland valt in categorie III van de tabel. Als het besluit van het Europese Parlement wordt omgezet in een verordening, heeft dat voor Nederland geen grote gevolgen, omdat bij ons de markt al gedeeltelijk geopend is. Het regionale vervoer, te weten 20 procent van het geheel, is met succes aanbesteed.

Corridor openstellen

Gaan we hier wat snippers aan toevoegen, totdat 25 procent is bereikt en er 75 procent overschiet voor de onderhandse gunning aan NS? Beter is het een corridor op het hoofdrailnet open te stellen voor concurrentie. Ook al gaat het om een werkpakket van beperkte omvang, het is een nuttige stap, een goede voorbereiding om in de toekomst de concurrentie te kunnen uitbreiden.

Dat is ook in het voordeel van NS. Met hun dochteronderneming Abellio concurreert NS in de open markt van anderen. Dat is alleen duurzaam als ook de thuismarkt van NS, op zijn minst gedeeltelijk, wordt opengesteld voor concurrentie.

Jan Zaaijer, oud-directeur Veolia

Lees ook:

• Europees Parlement: Nederlandse spoor niet opknippen
• Besluit Europees Parlement eerste stap naar betere reizigersbescherming
• Europees Parlement wil geen verplichte aanbesteding reizigersvervoer
• Tweede Kamer negatief over EU-plannen liberalisering spoor
• Opknippen spoornetwerk leidt niet tot vaker overstappen